SON TEŞVİK = AR-GE

     31.07.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5228 sayılı Kanunla AR-GE giderlerini yeniden düzenlenerek bu tür giderlerin %40’ını AR-GE indirimi olarak yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirilmesi esası getirilmiştir.

     Yasayla AR-GE indirimi düzenlenmişse de usul ve esaslar, ancak 20.02.2005 tarihli 25733 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan (86) seri no’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile tespit ve ilan edilmiştir. Aşağıda açıklamaya çalışacağımız bu tebliğ kapsamı dikkatle okunup mükellefler tarafından yararlanılmalıdır. AR-Ge indirimi bütün mükelleflerin yararlanabileceği son teşviktir.

 1- Yasal Düzenlemeler

     Gelir Vergisi Kanununun 89/9 ve Kurumlar Vergisi Kanununun 14/6 maddeleri AR-GE indirimini düzenlemektedir. Her iki yasa maddesi de aşağıdaki gibidir.

     Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının %40’ı oranında hesaplanacak “AR-GE” indirimi:

     Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcamaların kapsamını ve uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeler ile usulleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.

 2- Tanımlar

     Ar-Ge harcamaları, Ar-Ge indirimi, Ar-Ge projesi, teknoloji, yenilik, yazılım gibi terimlerin anlamı tebliğde özel olarak tarif edilmiştir.

 3- Ar-Ge Faaliyetleri Nelerdir?

     Yapılan bir harcamanın Ar-Ge indirimine konu edilebilmesi için Ar-Ge faaliyeti kapsamında yapılmış olması gerekir. Aşağıda belirtilen amaçlara yönelik faaliyetler Ar-Ge faaliyetleridir.

     1- Bilimsel ve Teknolojik alanlardaki belirsizlikleri gidermek ve bunları aydınlatmak amacıyla, bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni teknik bilgilerin elde edilmesi.

     2- Yeni üretim yöntem, süreç ve işlemlerinin araştırılması veya geliştirilmesi.                          

     3- Yeni ürünler, madde ve malzemeler, araçlar,gereçler, işlemler, sistemler geliştirilmesine yönelik olarak yeni yöntemler geliştirilmesi veya yeni teknikler üretilmesi.                                

     4- Bir ürünün maliyetini düşürücü, kalite, standart veya performansını yükseltici yeni tekniklerin, teknolojilerin araştırılması.                   

     5- Yeni ve özgün tasarıma dayanan yazılım faaliyetleri.      

  4- Kapsam Dışında Kalan Faaliyetler

     Aşağıda sayılan faaliyetler Ar-Ge faaliyetleri kapsamında değerlendirilmez.

     - Pazar araştırması ya da satış promosyonu,

- Kalite kontrol     

- Sosyal bilimlerdeki araştırmalar, 

- Petrol, doğalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri,      

- İcat edilmiş yada mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı,                            

- Biçimsel değişiklikler (Tebliğin 3-A bölümündeki amaçlara yönelik olmayan şekil,     renk dekorasyon vb.gibi estetik ve görsel değişiklikler),   

- Bilimsel ve teknolojik yenilik doğurmayan rutin faaliyetler (rutin veri toplama, rutin analizler için kullanılan program, yazılım vs.üretilen protiplerin rutin ayarlamaları) 

     - İlk kuruluş aşamasında kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri,

     - Proje sonucunda geliştirilen ürüne ilişkin fikri mülkiyet haklarının korunmasına        

     yönelik çalışmalar,

     - Numune verilmek amacıyla prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve

       reklam amaçlı tüketici testleri,

   5- Ar-Ge Faaliyetlerinin Sınırı

       Ar-Ge faaliyeti, esas itibariyle denemelerin son bulduğu, ilk üretimin yapıldığı aşamada sona erer. Ar-Ge projesi neticesinde elde edilen ürünün pazarlanabilir aşamaya geldiği andan itibaren Ar-Ge projesi bitmiş sayılır. Bu tarihten sonra yapılan harcamalar Ar-Ge harcaması kapsamında değerlendirilmez. Tamamlanan bir proje sonucunda elde edilen ürünün geliştirilmesi amacıyla yapılacak çalışmalar, yeni Ar-Ge projesi olarak değerlendirilir. Nihai ürünün oluşturulması aşamasında elde edilen ürünlerin kullanılabilirliğini ölçmek ve gerektiğinde değişiklik yapılmak üzere işletme içinde veya dışında test edilmesi amacıyla yapılan harcamalar Ar-Ge faaliyeti kapsamındadır. Ancak, ticari üretimin planlanması ve seri üretim sürecine ilişkin harcamalarla, ürünün tanıtılması amacıyla üretilip dağıtılan numuneler için yapılan harcamalar Ar-Ge faaliyeti kapsamı dışındadır.

       Tebliğin 3-A bölümünde belirtilen amaçlara yönelik olmayıp, mevcut teknolojinin kullanılması ile elde edilen, şekil ve estetiğe yönelik değişiklikler Ar-Ge faaliyeti kapsamı dışındadır.

   6- Ar-Ge Harcamaları

       Tebliğin “2- Tanımlar” bölümünde belirtilen Ar-Ge harcamaları, esas itibariyle aşağıdaki harcama gruplarından oluşur.

       a) İlk Madde ve Malzeme Giderleri      

       b) Personel Giderleri

       c) Genel Giderler       

       d) Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

       e) Vergi, Resim ve Harçlar

       f) Amortisman ve Tükenme Payları

       g) Finansman Giderleri

   7- Ar-Ge İndiriminin Uygulanması

       Tebliğ kapsamında belirtilen Ar-Ge faaliyetleri çerçevesinde işletme bünyesinde yapılan Ar-Ge harcamalarının %40’ı Ar-Ge indirimini oluşturmaktadır.

       Mükellefler dönem içinde genel esaslara göre indirim konusu yaptıkları Ar-Ge harcamalarının %40’ı oranında hesaplayacakları Ar-Ge indirimini beyanname üzerinde kazançtan indirebileceklerdir. Ar-Ge indirimi, Ar-Ge faaliyetine başlandığı andan itibaren hem yıllık beyannamede hem de geçici vergi beyannamelerinde uygulanabilecektir. Hesaplanan Ar-Ge indirimi tutarı, kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yıllık kurumlar vergisi beyannamesinde “Tablo 5- Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünün ilgili satırına, gelir vergisi mükellefleri tarafından yıllık gelir vergisi beyannamesinde “Tablo 2- Gelir Bildirimi” bölümünün ilgili satırına, geçici vergi beyannamesinde ise; kurumlar vergisi mükellefleri tarafından “Tablo 1- matrah Bildirimi” bölümünün 10 numaralı satırına, gelir vergisi mükellefleri tarafından aynı bölümün 20 numaralı satırına yazılarak kazançtan indirilecektir.

       Alanında uzman kuruluşlarca hazırlanan “Ar-Ge Projesi Değerlendirme Raporunun” olumsuz olması halinde, Ar-Ge indirimi dolayısıyla eksik ödenen vergilerle ilgili olarak gerekli tarhiyat yapılacaktır. 

       Mükelleflerin Ar-Ge projesi kapsamındaki harcamalarını, işletmenin diğer faaliyetlerine ilişkin harcamalarından ayırarak, Ar-Ge indiriminin doğru hesaplanmasına imkan verecek şekilde muhasebeleştirmeleri gerekmektedir.

   8- Diğer Hususlar

       A. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

       Ar-Ge faaliyetinin esas itibariyle işletme bünyesinde yapılması gerekmektedir. Fiili kullanım durumunun tespit edilmesi ve ortak giderlerin de buna göre paylaştırılması şartıyla bir kuruma ait olduğu halde diğer kurumlarla ortak kullanılan Ar-Ge departmanında yapılan Ar-ge faaliyetleri işletme bünyesinde yapılmış sayılır. İşletmenin organizatörlüğünde olmak şartıyla, kamu kurum ve kuruluşlarına ait Ar-Ge merkezleriyle üniversiteler bünyesinde yapılan Ar-Ge faaliyetleri de bu kapsamda bulunmaktadır.

       Ancak, Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında, proje bazında yerli ve yabancı teknik personelden mesleki ve teknik destek alınması veya bazı analizlerin dışarıda yaptırılması halinde bunlarla ilgili olarak yapılan ödemeler de Ar-Ge harcaması kapsamında değerlendirilecektir.

       B. Mükelleflerden İstenecek Belgeler

       Ar-ge indiriminden yararlanmak isteyen mükellefler, proje ve uygulama aşamalarında aşağıda belirtilen belgeleri ilgili birimlere göndereceklerdir.

  1- Ar-Ge Projesi İle İlgili Olarak İstenecek Belgeler       

  a) Rapor

      Ar-Ge indirimin uygulandığı ilk geçici vergi beyannamesinin verildiği tarihi takip eden ayın sonuna kadar, sürdürülen Ar-Ge faaliyetiyle ilgili olarak tebliğde Ek 1’de yer alan formata uygun olarak hazırlanacak rapor, bir yazı ekinde Maliye Bakanlığına              

 (Gelirler Genel Müdürlüğü) elden veya posta yoluyla gönderilecektir.

      Bakanlık, raporun genel değerlendirilmesini yaptıktan sonra, projenin bilimsel olarak incelenerek münhasıran yeni bilgi ve teknoloji arayışına yönelik olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla, projeyi Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’na (TÜBİTAK) ve/veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlara intikal ettirecektir. Mükellefe, proje bütçesinin %0,3 ü oranında bir tutarı incelemeyi yapan kuruluşa ödenmesi için bir yazı gönderilecek, ancak bu tutar 15.000 YTL’nı aşmayacaktır.

  b) Değerlendirme Raporu  

      Ar-Ge projesine ilişkin incelemeyi yapacak kuruluş, ihtiyaç duyması halinde ilave bilgi veya belgeleri de isteyerek, kendi uzmanları veya görevlendireceği başka kuruluşlara ait uzmanlar marifetiyle gerekli incelemeleri kısa sürede yaptıracak, Tebliğin 2 numaralı ekinde yer alan formata göre düzenlenen değerlendirme raporunun bir örneğini Gelirler Genel Müdürlüğüne ve başvuru sahibine gönderecektir. Para - Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararlarına istinaden uygulanan “Ar-Ge Yardımına” ilişkin mevzuat çerçevesinde TÜBİTAK tarafından daha önce incelemesi yapılmış olan projelerle ilgili olarak yeniden inceleme yapılmasına gerek bulunmamakta olup, bu projelerle ilgili olarak daha önce yazılmış olan raporlar TÜBİTAK tarafından Bakanlığa gönderilecektir.    

  2- Yıllık Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannamesi İle Birlikte İstenecek Belgeler

  * Yeminli Mali Müşavir Tasdik Raporu

    02.01.1990 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan “Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik  Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları ve Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümleri uyarınca “Ar-Ge İndirimi” ile ilgili işlemler yeminli mali müşavirlerin tasdik edeceği konular kapsamına alınmıştır.

       Ar-Ge indiriminden yararlanan mükelleflerin, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde yararlanılan Ar-Ge indiriminin doğru hesaplandığı ve uygulandığına ilişkin YMM tasdik raporunu ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde bağlı bulundukları vergi dairelerine vermeleri gerekmektedir. Ar-Ge indirimine ilişkin hususlara tam tasdik raporunda yer verilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.      

       C- Yatırım indirimi ve Ar-Ge İndiriminin Birlikte Uygulanması

       Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetler için yatırım indiriminden yararlanılmış olması, Ar-Ge indiriminden yararlanılmasına engel teşkil etmemektedir. Ar-Ge indiriminden yararlanacak kurumlar vergisi mükelleflerinin aynı zamanda yatırım indirimi istisnasından yararlanması halinde, öncelikle Ar-Ge indirimi daha sonra da yatırım indirimi uygulanacaktır. Gelir vergisi mükellefleri ise Gelir Vergisi Beyannamesinin ekinde yer alan kazanç bildirimi bölümünde yatırım indirimini uyguladıktan sonra beyannamenin gelir bildirimi bölümünde Ar-Ge indirimini uygulayacaklardır.

       D- Teknokentlerde Yapılan Ar-Ge Harcamaları

       Firmanın faaliyet yeri olması şartıyla, gerek firma merkezinin bulunduğu yerde veya ayrı bir yerde, gerekse teknokentlerde kurulan Ar-Ge departmanlarında yapılan harcamalardan bu Tebliğde belirtilen kriterlere uyanlar Ar-Ge indirimi kapsamındadır. Ancak, teknokentlerde yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinin işletmenin kendi faaliyetiyle ilgili olması ve 4691 sayılı kanunla öngörülen istisnaya konu olmaması durumunda, bu tür harcamalar Ar-Ge indirimi kapsamında değerlendirilecektir.

       E- Diğer Kurumlardan Sağlanan Ar-Ge Destekleri

      Geri ödeme koşuluyla sermaye desteği olarak sağlananlar, borç mahiyetinde olup ticari kazanca dahil edilmesi söz konusu değildir. Ancak, bu mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağlanan destek tutarları ile diğer kurumlardan bu mahiyette sağlanacak her türlü destek tutarları ticari kazancın bir unsuru olarak kazanca dahil edilecektir. Maliyetleri sağlanan bu tür desteklerle karşılanan Ar-Ge harcamaları da, Ar-Ge indiriminin hesabında dikkate alınacaktır.

       F- Ar-Ge İndiriminden Yararlanılan Kazancın Dağıtılması

       Gelir Vergisi Kanununun 94/6-b alt bendinde, 4842 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle kar payları üzerinden yapılan vergi tevkifatı karın dağıtılması aşamasına bırakılmış olduğundan, Ar-Ge indirimi nedeniyle kurumlar vergisi matrahına dahil edilmeyen kazancın dağıtılması durumunda, dağıtılan kazançlar üzerinden %10 oranında tevkifat yapılacaktır.

      SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

      Ar-Ge teşviki ile ilgili olarak tebliğin bir özetini yaptık.

      1- Ar-Ge teşviğinin alınması ciddi bir çalışmayı gerektirir.

      2- Hazırlanan Ar-Ge projesi kabul edilmeyebilir.

      3- Hatalı işlem yapanlar yararlandıkları Ar-Ge indirimini gecikme zammı ile öderler.      

4- Ar-Ge projesi için rapor ve değerlendirme raporu gereklidir.                                                                                                  

      5- Ar-Ge teşviği kabul edilmişse Yeminli Mali Müşavir raporu veya Yeminli Mali Müşavir tam tasdik raporunda belirtilecektir.

      6- Yatırım indirimi ve Ar-Ge indirimi birlikte uygulanır. 

      Bu çerçevede yapılacak çalışmalar sonucu Ar-Ge indiriminden yararlanılabilir. 

Yeminli Mali Müşavir
Cevdet Akçakoca