|
Bursa; 25.01.2008
Transit Ticaret veya Yabancı Ülkede Fabrikalar
Son zamanlarda, ekonomik krizlerden sonra bazı sanayicilerin tesislerini Bulgaristan’a, Romanya’ya, Azerbaycan’a, Türkmenistan’a, taşımaya başladıkları bilinmektedir.
Sanayi tesislerinin yurtdışına taşınması veya yurtdışında bazı firmalar kurulup üretime başlanmasıyla yeni bir takım problemler doğmuştur. Bu işletmelere Türkiye’den hammadde gönderilmekte, finansman sağlanmakta, buradaki firmanın açtığı akreditifle, bir üçüncü ülkeden hammadde ithal edilmektedir. Bu ve bunun gibi yapılan birçok işlemler, idari, mali ve vergisel açıdan çözülmesi gereken birçok problemler doğurmaktadır. Öyle ise her bir işlemi tek tek ele alarak problemleri ve çözümlerini irdeleyelim.
Transit Ticaret
Müsteşarlıkça belirlenen genel esaslar çerçevesinde Merkez Bankası’nca düzenlenir.
Bir yabancı ülke malının başka yabancı ülkeye satılmasıdır. Türkiye’ye mallar gelmez, gelse bile gümrük hattı dışında kalır. Bu ihracattan doğan ticarette ihracata ilişkin vergi, resim, harç ödemesi yapılmaz. Müracaatlar aracı bankaya yapılır.
• Ancak, Transit Ticarette en son 2006/6 sayılı tebliğde de belirtildiği üzere Transit Ticaret formu düzenlenerek önce bankaya müracaat edilir.
• Satış bedeli peşin gelmiş ise, DTH (Döviz Tevdiat Hesabı)’na peşin döviz hesabı diye geçer ve alış bedelleri peşin döviz üzerinden ödenir.
• Geri dönülemez akreditifli ise gelen akreditiften mahsup sureti ile transit ticaret hesabı açılarak ödenir.
• Transit kârının tamamı tacirin serbest kullanımına bırakılır.
• Tacir kendi imkanları ile ithal malının bedelini dışarıda ödemiş, Türkiye’ye net transit kârı getirmiş ise bu bedelin tamamı tacirin serbest kullanımına bırakılır.
• İthal bedeli henüz ödenmemiş, ihraç bedeli gelmiş ise fark serbest kullanıma bırakılır.
• Döviz ile ithal bedeli, YTL ile ihraç bedeli tahsil edilmiş olan transit ticarete izin verilmez.
Transit Rejjmi
Yabancı bir ülkeden gelip, Türkiye’den geçerek başka bir yabancı ülkeye giden yolcuların, eşyaların, nakil vasıtalarının Türkiye’deki konumuna “transit” denir. Başka bir deyişle, transit halindeki bir eşyanın geldiği (mahreci) yer ile gideceği (mevridi) yerin Türkiye dışında bir ülke olması gerekmektedir.
Kanuna göre transit rejimi kapsamına kara, demir ve hava yoluyla yapılan taşımalar girmektedir. Transit olarak Türkiye’ye gelen bir eşyanın Türkiye’de aktarma olması, karaya çıkarılması, bir süre kalması, taşıma şeklinin değiştirilmesi transit halini değiştirmez.
Transit olarak geçen yolcu, eşya ve taşıtlardan, bu geçişleri dolayısıyla yapılan denetlemenin gerektirdiği masraflar ile yapılan hizmetlerin karşılığı olan ücretler hariç olmak üzere, hiçbir vergi ve resim alınmaz.
Demir veya havayolları ile gelen ve taşıtlardan çıkarılmaksızın transit geçirilecek olan eşyanın muayene edilmeksizin manifesto ile kurşun mühür altında Gümrük Çıkış Müdürlüğü’ne sevk edileceği belirtilmektedir. Taşıt değiştirilse dahi sundurmaya veya antrepoya konulmaksızın, demir veya havayolu ile tekrar yapılacak sevkiyatta manifesto ve kurşun mühür altında sevk işlemi yapılır.
Sundurma veya antrepoya konulduktan sonra, eşya üzerinde işlem yapılmaksızın ya da GTİP no’su değişmeksizin yapılacak harici değişiklikler (ambalajlama gibi) sonucu transit edilmek istenen eşya için, gümrüğe 2 nüsha Transit Beyannamesi verilmesi gerekir. Daha önce de belirtildiği gibi transit halindeki mal sundurmada 2 ay kalabilir.
Madde 92’ye göre transit rejimi milletlerarası transit ve adi transit olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Milletlerarası transitte demiryoluyla yapılacak taşıma ile tır karnesine sahip kara vasıtaları ile yapılacak transit taşımada teminat alınmaz. Eğer teminat alınmış olsaydı, transit işlemini yapanlar için teminat yatırmak ve çözmek gibi zorunlu durumlar ortaya çıkardı.
Tır sözleşmesi (Transit International Routier), transit eşya ticaretini düzenleyen çok yanlı bir sözleşme olup, 1959’da Cenevre’de imzalanmıştır. Halen sözleşmeyi onaylayan ülke sayısı 41 olup, Türkiye bu sözleşmeyi 1965tarihinde kabul etmiştir. Tır sözleşmesine göre taşıyıcıların kurallara aykırı hareket etmeleri durumunda ödenmesi gereken vergi, resim, harçlar ile gecikme faizlerini peşin olarak ödemeyi kabul etmiş kefil kuruluşlar vardır. Türkiye’de bu kuruluş Türkiye Odalar Birliği’dir.
Adi transitte ise, transit halindeki kara nakil vasıtasının tır karnesi yoktur ve Türkiye’ye girişte vergi, resim, fon ve harçların toplamı kadar teminat yatırılır, bu teminat çıkışta çözülür. Adi transitte beyanname verilerek muayene ve tespit işleminin yapılması gerekir.
Avrupa topluluğuna göre;
TRANSİT TİCARET REJİMİ
Avrupa Topluluğu Gümrük Kanunu’na göre iki türlü transit ticaret vardır.
a) İç Transit
b) Dış Transit
İç Transit topluluk eşyasının, dış transit ise topluluk dışı bir ülkenin eşyasının taşınması ile alakalı olarak gündeme gelen adlandırmalardır.
İç Transit, bir topluluk ülkesi eşyanın, birliğe üye bir ülkeden yine birliğe üye başka bir ülkeye sevki esnasında şayet üçüncü bir ülkeden geçiş söz konusu ise gündeme gelen transit şeklidir.
Dış Transit ise, üçüncü ülke menşeli bir malın bir topluluk ülkesinden başka bir topluluk üyesi ülkeye sevki söz konusu olduğunda gündeme gelen transit ticaret şeklidir.
Gümrük Birliği’ne girişimizden sonra yeni uygulamaya konan Tek Tip İdari Belge’nin 1 numaralı hanesine şayet iç transit söz konusu ise T2; dış transit söz konusu ise T1 yazılması gerekmektedir.
Uygulama Nasıl Olur?
Yukarıda belirtilen açıklamalara göre alış ve satış bedelleri arasında lehde fark olmak üzere üçüncü ülke eşyasının Türkiye üzerinden geçerek veya geçmeksizin başka bir ülkeye satılması transit ticaret olmaktadır. Türk taciri transit ticarette uluslar arası komisyoncu niteliğindedir.
Uygulamada, Kore’den aldığımız bir malı ihracatçı firma gönderdiğinde bedeli tahsil etmektedir. Malın Bulgaristan’a teslim edileceğini düşünelim. Bu da iki şekilde olur.
a) Mal Kore’den doğrudan Bulgaristan’a teslim edilir.
b) Mal önce Türkiye’ye gelir Gümrük hattından geçmeden Bulgaristan’a gönderilir.
c) Mal Kore’den doğrudan aynı fatura ile Bulgaristan’a gönderilirse, faturada alıcı Bulgar firması, ödeyici Türk firması görülür. Bu işlemde daha sonra Bulgaristan’daki firmaya “transit ticaret komisyonu” faturası kesilerek komisyon tahsilatı yapılmalıdır.
d) Mal önce Türkiye’ye gelip sonra Bulgaristan’a gidebilir.
Uygulamada, malı aldığımız Kore firmasına akreditif açtırmaktayız. Akreditif açtırmak için akreditif açtırma teklifnamesi doldurulur. Bu teklifnamede malın gideceği yer Türkiye dışı olacağı için bankaya “Transit Ticaret Formu”doldurulup verilir. Ayrıca bu formun onayı için bankaya önyazı yazılır.
Kore’den gelen faturanın 14.000 $ olduğunu varsayalım. Bedeli transfer ederiz.
Bulgaristan’a satışın 15.000 $ olduğunu varsayalım. Bulgaristan’a satış faturası tanzim edilir. Bu 15.000 $ döviz bankaya Bulgaristan’dan getirilerek bozdurulur. Transit ticaret kapama belgeleri bankaya sunularak kapatma işlemi gerçekleşir.
Transit Ticaret, KDV Kapsamına Girmez:
Konu ile ilgili özellikler şöyle sıralanabilir;
Katma Değer Vergisi’nden varış ülkesi prensibi esastır.
• Yurt dışında satın alınan veya imal olunan malın yine yurt dışında teslimi KDV’ye tabi değildir. Faturanın Türkiye’de kesilip gönderilmesi sonucu etkilemez.
Konu ile ilgili olarak, İstanbul Defterdarlığı’nca verilmiş olan 19.09.1988 tarih ve 11-288 nolu mukteza metni şöyledir.
“İlgi dilekçenizde yurt dışında faaliyet gösteren bir firmanın Türkiye mümessili olduğunuz, söz konusu firmanın mamullerini ithal ederek yurt içinde pazarladığınız, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığından gerekli izin aldıktan sonra bu firmanın mamullerini Irak’taki bir firmaya Transit Ticaret suretiyle bedeli döviz olarak peşin gelmek kaydıyla pazarlayacağınız anılan ticari işlemde Alman firmasınca tarafınıza kesilen ve firmanızca Irak’taki firmaya kesilen faturaların hesaplarınıza ne şekilde intikal ettireceğinizin ve Katma Değer Vergisi Beyannamesinde nasıl göstereceğinizin açıklanması istendiği anlaşılmaktadır.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun birinci maddesinde Türkiye’de yapılan aşağıdaki işlemler Katma Değer Vergisi’ne tabidir.
1- Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler
2- Her türlü mal ve hizmet ithalatı
3- Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler şeklinde hükme bağlanmıştır.
Kanunun 2’nci maddesinde teslim bir mal üzerindeki tasarruf hakkının iki veya daha fazla kimse tarafından zincirleme akit yapılmak suretiyle, malın bu arada el değiştirmeden doğrudan sonuncu kişiye devredilmesi halinde, aradaki safhaların her birinin ayrı birer teslim olduğunu hüküm altına almıştır.
Kanunun 6’ıncı maddesinde ise “işlemlerin Türkiye’de yapılması” bu malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını (değerlendirme Gelir V.K. 7’inci maddeye göre tayin olunur.) şeklinde tanımlanmıştır.
10’uncu madde “vergi doğuran olay”ı tanımlarken ithalatta vergiyi doğuran olay “ithalatta gümrük kanununa göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise fiili ithalatın yapılması” şeklinde tanımlanmıştır.
Transit Ticaret aşağıraki belirtilen şekillerde yapılabilir.
a) Önceden döviz tahsil suretiyle,
b) Mahsup suretiyle,
c) Net döviz girdiğinin beyanı suretiyle şeklinde tanımlanmıştır.
Bu yasal düzenlemelerin değerlendirilmesinde;
1- Yapılan faaliyetlerin ihracat yönetmeliğinin ilgili maddesinde tanımlanan mahsup suretiyle transit ticaret kapsamında yapıldığı,
2- Transit ticaret kapsamına giren mal satışının doğrudan doğruya (başka ülkeye) satıldığı,
3- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 2/2’nci maddesine göre Irak’taki bir firmaya yapılan teslim işleminin Türkiye’de zuhur etmediği anlaşılmaktadır.
Bu durumda teslim işlemi Türkiye hudutları dahilinde cereyan etmediğinden söz konusu teslim Katma Değer Vergisi kapsamına girmemektedir. (KDV beyannamesinde gösterilmez.)
Öte yandan Almanya’daki firmanın kestiği faturanın hesaplarınızda gider, Irak’taki firmaya kestiğiniz faturanın ise hasılat olarak kaydedilmesi gerekmektedir.
Muhasebe İşlemleri
Kayıtlar için aşağıdaki hesapların kullanılması düşünülebilir.
Akreditif açıldığında ve masraf yapıldığında,
---------------------------- . / . --------------------------------
159- Verilen Sipariş Avansları 14.000
159 … Transit Ticaret Sipariş Avansları
102-Bankalar 14.000
---------------------------- . / . --------------------------------
Satış yapıldığında,
---------------------------- . / . --------------------------------
102-Bankalar 15.000
159- Transit Ticaret Sipariş Avans. 14.000
643- Komisyon Gelirleri 1.000
643 …Transit Ticaret Gelirleri
---------------------------- . / . --------------------------------
Yabancı Ülkedeki Fabrikalar
Birçok sanayicimiz, yurtdışında firmalar kurmakta ve bunların finansmanını Türkiye’den karşılamaktadır. Hammaddeyi, üçüncü ülkeden almakta, diğer ülkedeki fabrikaya teslim etmekte, burada imal ettirmekte ve daha sonra yine bu ülkeden ihraç etmekte, döviz ise Türkiye’ye gelmektedir.
Bu işlemler, gerek sanayiimiz ve gerekse ülkemiz mevzuatı açısından yepyeni işlemlerdir.
Bir örnek verelim.
- a) Bulgaristan’da bizim kontrolümüz altında bir firma bulunmaktadır.
- b) Bu firma adına, Kore’den hammadde siparişini verip, malın alıcısının Bulgaristan
olduğunu, ödeyecek olanın ise Türkiye’deki firmamız olduğunu belirterek bir
akreditif açtırıyoruz, işlem, KDV’ye tabi olmayacaktır.
Muhasebesini şöyle yaparız.
---------------------------- . / . --------------------------------
127-Yurtdışı Borçlular(Bulgaristan) 15.000
329-Diğer Ticari Borçlar 15.000
(Çin)
Akreditifin açılması
---------------------------- . / . --------------------------------
329-Diğer Ticari Borçlar 15.000.-
102-Bankalar 15.000.-
Akreditif bedelinin ödenmesi
---------------------------- . / . --------------------------------
c) Alınan hammadde Bulgaristan’da imal ediliyor.Bu arada Bulgaristan’daki imalat faaliyetlerini de finanse ediyoruz.
---------------------------- . / . --------------------------------
127-Yurtdışı Borçlular(Bulgaristan) 5.000
102-Bankalar 5.000
---------------------------- . / . --------------------------------
d) Bulgaristan’daki firma malı Amerika’ya 25.000 $’a ihraç ediyor. İhracat bedeli Türkiye’ye bize geliyor.
---------------------------- . / . --------------------------------
102-Bankalar 25.000.-
127-Yurtdışı Borçlular 25.000.-
(Bulgaristan)
---------------------------- . / . --------------------------------
e) Bundan sonra veya aynı anda, bizim de Bulgaristan’daki firmaya “Finansman veya komisyon hizmeti” faturası kesip işlemi kapatmamız gerekir.
---------------------------- . / . --------------------------------
127-Yurtdışı Borçlular 5.000
643-Yurtdışı Komisyon
Hizmeti Gelirleri 5.000
---------------------------- . / . --------------------------------
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR
CEVDET AKÇAKOCA
FAYDALANILAN ESERLER:
1) KDV - MEHMET MAÇ
2) İhracat ve İthalatçının El Kitabı – PROF.DR. ÖZCAN GÜVEN
3) KDV – KEMAL OKTAR
4) KDV İŞLEMLERİ – PROF. ATİLLA BAĞRIAÇIK
|
