Bursa, 05.Kasım.2009

 

 

ARAÇ VE SABİT KIYMET SATIŞI VE YENİLEME FONU UYGULAMASI

 

                Geçen gün bir arkadaşım telefon etti. Sormayın dostum, biz bu vergilerle ne yapacağız bilemiyorum, mesela şimdi 2003 model bir arabamız var. Bunu satacağız. Kasko değeri 50.000 lira, maalesef , vallahi de billahi de 25.000 liraya satıyoruz. Oysa kasko değerinin %70 inden aşağı bedelle satarsak,  inceleme yapılıyormuş. Diğer yandan da amortismanı sıfır olduğu için korkunç bir  kar çıkıyor. Durup durduk yerde en az da 5.000- 7.000 lira arasında fazladan kurumlar vergisi ödeyeceğiz diyor.

                İlk bakışta haklı görünüyor. Ama değil. Kendisine yenileme fonunun ne olduğunu anlattım. Bir anda dünyası değişti. Vergi planlaması araçlarından biri de yenileme fonu uygulamasıdır. Bu yazımızda yenileme fonunu açıklayalım.

 

                Vergi usul kanununun 328 inci maddesi amortismana tabu malların satılması ve yenileme fonu uygulamasını açıklamaktadır. Her zaman yapıldığı gibi 328 inci maddeyi aynen aşağıya alalım.

VUK MD. 328 Amortismana tabi malların satılması:

    Madde 328 -  Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir.İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.

    Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten son-

ra kalan meblağdır.

    Devir ve trampa satış hükmündedir.

    Şu kadarki,satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.

    Yukarıki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerıne göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.

 

                Vergi Usul Kanununun bu maddesine göre amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satışı halinde bunlardan doğacak karlar, belli şartlarla ya üç sene vergisi ödenmeyebilir veya yenisinin alınması halinde ayrılacak amortismanlar doğan bu kara mahsup edilecektir.  Şartları ve özellikleri inceleyelim.

 

1.       Yenileme fonu uygulanabilmesi için bilanço esasına göre defter tutulmalıdır.  İşletme ve serbest meslek defteri tutanlar bu hükümden yararlanamaz.

2.       Satılan veya elden çıkarılan iktisadi kıymetin yenilenmesi zorunlu olmalıdır.

3.       Yenilenme konusunda işletmeyi yönetenlerce karar verilmiş olması gerekir.

4.       Yeni alınacak iktisadi kıymet, satılan kıymetle aynı cinsten olmalıdır.

5.       Yenileme fonunun kullanılması üç yıl içinde olmalıdır. Aksi takdirde son yılın karına kaydedilecek , matraha ilave edilecek ve vergisi verilecektir.

6.       Yeni satın alınan iktisadi kıymet için ayrılan amortisman miktarı , yenileme fonundan mahsup edilecektir.

7.       Yenileme fonu , kural olarak işletmede kullanılan maddi sabit kıymetler için uygulanabilir.

8.       Yine kural olarak yenileme fonu aynı yıl alınan sabit kıymetlere uygulanamaz.

Bir özelgede, 328 inci madde hükmünün uygulanabilmesi için yeni iktisadi değerin, satışın yapıldığı yılı takip eden yıllarda iktisab edilmesine bağlı bulunduğundan, aynı yıl içinde yenileme yapılan hallerde satıştan elde olunan kar dikkate alınarak pasifte karşılık ayrılması mümkün değildir denilmektedir.

9.       Satışı yapılan iktisadi kıymetin sayısı ile yeni alınan iktisadi kıymetin sayısı

aynı olacaktır. Yani bir araç satılmışsa yeni alınan bir araç için yenileme fonu uygulanabilecektir. Bir araç satılıp iki yeni araca yenileme fonu uygulaması yapılamaz.

10.    Yenilenen kıymete yenilemenin yapıldığı yıldan itibaren amortisman ayrılacak ,

amortisman fondan karşılanacak, fon bittiğinden itibaren ayrılan amortismanlar gidere kaydedilecektir.

 

Yenileme fonu muhasebe kaydını gösterelim.

__________________          ___________________

102 Bankalar                                                          102.000

257 Birikmiş Amortismanlar     200.000

                               254 Taşıtlar                                                            200.000

                               391 Hesaplanan kdv.                                 2.000

                               679 Diğer olağan gelirler                        100.000

Taşıtın yenileme amacıyla satılması

_________________             ____________________

679 Diğer olağan gelirler                        100.000

                               549 Özel Fonlar

                               549.01   taşıt yenileme fonu  100.000

Yenileme fonu hesabının açılması

___________________          ____________________

Yeni makine alındıktan sonra ilk yıl amortisman alınması

________________              _____________________

549 Özel Fonlar                      50.000

549.01  Taşıt yenileme fonu

                               257 Birikmiş Amortismanlar     50.000

Yeni alınan taşıtın amortismanının yenileme fonundan

Karşılanması

________________               _________________________

 

Son bir bilgi verelim. Yenileme fonu ilk yıl ayrılan amortismandan sonra da bitmemişse, ertesi yılın amortismanından karşılanmaya devam edecektir.

 

İşte size yeni bir vergiden kaçınma uygulaması.

 

Cevdet Akçakoca

Yeminli Mali Müşavir