Bursa, 02.Kasım.2011
YENİ YATIRIMLAR VERGİ İNDİRİMİ HESAPLAMALARI
A. Genel açıklama ve yasa hükümleri:
Vergi kanunlarımızda 1960 lı yıllardan beri bulunmakta olan yatırım indirimi, 2003 ve 2006 yıllarında kısım kısım kaldırılmıştır. Yatırım teşvik mevzuatı da 14.07.2009 tarih ve 16.07.2009 tarih ve 27290 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yeniden düzenlenmiş ve yatırım indirimi yerine VERGİ İNDİRİMİ müessesesi getirilmiştir.
Vergi indirimi müessesesi de önce
a. Bölgesel uygulama
b. Büyük ölçekli yatırımlar
Diye ikiye ayrılmış ve daha sonra da
I-II-III ve IV üncü bölgeler olarak ayrılan yatırım bölgeleri için
a. Yatırıma Katkı oranı
b. Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranları % olarak tesbit edilmiştir.
Söz konusu kararın Vergi indiriminden bahseden 10. maddesi ileriki yorum ve çalışmalarımızın daha iyi anlaşılabilmesi için aynen aşağıya alınmıştır.
Vergi indirimi
MADDE 10 – (1) Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında gerçekleştirilen yatırımlarda, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesi çerçevesinde, kurumlar vergisi veya gelir vergisine uygulanacak indirim oranları ile yatırıma katkı oranları aşağıda belirtilmiştir.
|
|
Bölgesel Uygulama
|
Büyük Ölçekli Yatırımlar
|
|
Bölgeler
|
Yatırıma katkı oranı (%)
|
Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%)
|
Yatırıma katkı oranı (%)
|
Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%)
|
|
I
|
10
|
25
|
25
|
25
|
|
II
|
15
|
40
|
30
|
40
|
|
III
|
20
|
60
|
40
|
60
|
|
IV
|
25
|
80
|
45
|
80
|
(2) Ancak, teşvik belgesi kapsamında
a) 31/12/2010 tarihine kadar yatırıma başlanması hâlinde aşağıda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanır.
|
|
Bölgesel Uygulama
|
Büyük Ölçekli Yatırımlar
|
|
Bölgeler
|
Yatırıma katkı oranı (%)
|
Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%)
|
Yatırıma katkı oranı (%)
|
Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%)
|
|
I
|
20
|
50
|
30
|
50
|
|
II
|
30
|
60
|
40
|
60
|
|
III
|
40
|
80
|
50
|
80
|
|
IV
|
60
|
90
|
70
|
90
|
(b) 31/12/2011 tarihine kadar yatırıma başlanması hâlinde aşağıdaki tabloda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanır.
|
|
Bölgesel Uygulama
|
Büyük Ölçekli Yatırımlar
|
|
Bölgeler
|
Yatırıma katkı oranı (%)
|
Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%)
|
Yatırıma katkı oranı (%)
|
Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%)
|
|
I
|
15
|
50
|
25
|
50
|
|
II
|
25
|
60
|
35
|
60
|
|
III
|
35
|
80
|
45
|
80
|
|
IV
|
55
|
90
|
65
|
90
|
(3) İndirilen kurumlar vergisi veya gelir vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli vergi uygulamasına devam edilir.
(4) Arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tâbi olmayan diğer harcamalar indirimli vergi uygulamasından yararlanamaz.
(5) 5520 sayılı Kanun gereği finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar ve iş ortaklıkları ile 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar, indirimli kurumlar vergisi veya gelir vergisi uygulamasından yararlanamaz.
(6) İndirimli oranlar stopaj suretiyle yapılan vergilendirmede uygulanmaz.
Maddede bahsi geçen BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIM’lar asgari sabit yatırım tutarı 50.000.000 (ellimilyon) lirayı aşan yatırımlardır. Devlet, bu tip yatırımları, verimliliğin ve istihdamın artması, rekabet gücü ve ihracatın çoğalması için özel olarak biraz daha fazla teşvik etmiştir.
Teşvik mevzuatında yapılan bu düzenlemeden sonra, kanun koyucu bu defa da 5520 sayılı kurumlar Vergisi Kanununa 32/A numaralı bir madde eklemiştir. Yine ileriki yorum ve çalışmalarımıza esas olmak üzere söz konusu maddeyi aşağıya alıyoruz.
İndirimli kurumlar vergisi
MADDE 32/A- (Ek: 18/2/2009-5838/9 md.)
(1) Finans ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar, iş ortaklıkları, taahhüt işleri, 16/7/1997 tarihli ve 4283 sayılı Kanun ile 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Kanun kapsamında yapılan yatırımlar ile rödovans sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatırımlar hariç olmak üzere, bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen ve Hazine Müsteşarlığı tarafından teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulur.
(2) Bu maddenin uygulamasında yatırıma katkı tutarı, indirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle tahsilinden vazgeçilen vergi yoluyla yatırımların Devletçe karşılanacak tutarını, bu tutarın yapılan toplam yatırıma bölünmesi suretiyle bulunacak oran ise yatırıma katkı oranını ifade eder. Bakanlar Kurulu;
a) İstatistikî bölge birimleri sınıflandırması ile kişi başına düşen milli gelir ve sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerini dikkate almak suretiyle illeri gruplandırmaya ve gruplar itibarıyla teşvik edilecek sektörleri ve bunlara ilişkin yatırım ve istihdam büyüklüklerini belirlemeye,
b) Her bir il grubu için yatırıma katkı oranını % 55’i, yatırım tutarı 50 milyon Türk Lirasını aşan büyük ölçekli yatırımlarda ise % 65’i geçmemek üzere belirlemeye, kurumlar vergisi oranını % 90’a kadar indirimli uygulatmaya,
c) Yatırım harcamaları içindeki arsa, bina, kullanılmış makine, yedek parça, yazılım, patent, lisans ve know-how bedeli gibi harcamaların oranlarını ayrı ayrı veya topluca sınırlandırmaya,
yetkilidir.
(3) İkinci fıkraya göre yatırıma katkı ve vergi oranı farklı illerde aynı mükellef tarafından yapılan yatırımlarda, toplam yatırımın her bir ile isabet eden oranına göre ilgili ilin yatırıma katkı oranı ve indirimli vergi oranı uygulanır.
(4) Tevsi yatırımlarda, elde edilen kazancın işletme bütünlüğü çerçevesinde ayrı hesaplarda izlenmek suretiyle tespit edilebilmesi halinde, indirimli oran bu kazanca uygulanır. Kazancın ayrı bir şekilde tespit edilememesi halinde ise indirimli oran uygulanacak kazanç, yapılan tevsi yatırım tutarının, dönem sonunda kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam sabit kıymet tutarına (devam eden yatırımlara ait tutarlar da dahil) oranlanması suretiyle belirlenir. Bu hesaplama sırasında işletme aktifinde yer alan sabit kıymetlerin kayıtlı değeri, yeniden değerlenmiş tutarları ile dikkate alınır. İndirimli oran uygulamasına yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçtiği geçici vergi döneminde başlanır.
(5) Hesap dönemi itibarıyla ikinci fıkrada belirtilen şartların sağlanamadığının tespit edilmesi halinde, söz konusu vergilendirme döneminde indirimli vergi oranı uygulanması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur.
(6) Yatırımın faaliyete geçmesinden önce devri halinde, devralan kurum, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla indirimli vergi oranından yararlanır.
(7) Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçmesinden sonra devri halinde indirimli vergi oranından devir tarihine kadar devreden, devir tarihinden sonra ise devralan, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla yatırıma katkı tutarının kalan kısmı için yararlanır.
(8) Bu madde gelir vergisi mükellefleri hakkında da uygulanır.
(9) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Maliye Bakanlığı açıklamasına göre 32/A Maddesinde Yer Alan Teşvikler
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na 32/A maddesi olarak 5838 sayılı Kanun’la eklenen indirimli kurumlar vergisi müessesesinin amacı, Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarda öngörülen hedeflere uygun olarak, tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, üretimi ve istihdamı artırmak, uluslararası rekabet gücünü artıracak büyük ölçekli yatırımları özendirmek, doğrudan yabancı yatırımları artırmak, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını gidermek, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemektir.
İndirimli kurumlar vergisi müessesesi ile Hazine Müsteşarlığı tarafından teşvik belgesine bağlanan yatırımlar dolayısıyla elde edilen kazançların düşük oranda vergilendirilmesi öngörülmektedir. Teşvikten yararlanma olanağı, 16.07.2009 tarih ve 27290 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile büyük ölçekli yatırımlarla bölgesel yatırımlara tanınmıştır. Bu kararname ile aynı zamanda büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel kabul edilen yatırımlarda aranacak asgari yatırım tutarı ve istihdam büyüklükleri de belirlenmiştir.
- İndirilen kurumlar vergisi veya gelir vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli vergi uygulamasına devam edilir.
- Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçmesinden sonra devri halinde indirimli vergi oranından devir tarihine kadar devreden, devir tarihinden sonra ise devralan, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla yatırıma katkı tutarının kalan kısmı için yararlanır.
B. Yasa hükümlerinin uygulanması için gerekli ön şartlar ve açıklamalar:
Yazımızın başlangıç kısmında, gerek teşvik mevzuatının ilgili hükümlerini ve gerekse Kurumlar vergisi kanununun ilgili maddelerini vermiştik. Söz konusu düzenlemelerde esas olarak görülen ne idi?
a. Yatırımlarda destek unsurları teşvik belgesine kaydedilecek
b. Yatırımların süresinde başlandığının tesbiti ve teşvik belgesine kaydedilmiş olması
c. Yatırımın mevzuat ve belgedeki kayıt ve koşullara uygun olarak tamamlandığının teşvik belgesine kaydedilmiş olması gerekmektedir.
Eski mevzuatta, yatırımın devam ettiği süre içinde de yatırımın vergisel teşvik tedbirlerinden yararlanılabiliyordu. Oysa şimdi vergisel teşvik tedbirlerinden ancak ve ancak teşvik belgesi konusu yatırımın bitmesi ve teşvik belgesine yatırımın bittiğinin kaydedilmesi ile yararlanma hakkı doğmaktadır.
Yatırım, yıl içinde bitmişse de yatırım teşvik tedbirlerinden hadi yeni bir ifade olan ifadeyi de kullanalım, DESTEK UNSURLARINDAN ve İNDİRİMLİ VERGİ ORANINDAN yararlanmak mümkündür.
Yazımızı işte bunun için yazmaktayız. Kasım ayı içinde üçüncü geçici vergi döneminin beyannamesinin verilmesi ve bu dönem içinde tamamlanan ve teşvik belgesine tamamlandığı kaydedilen yatırımlar varsa, indirimli orana göre kurumlar geçici vergisi hesaplanması gerekmektedir.
Hesaplamamızı bir örnekle pekiştirelim.
Yatırımlarımız I. Ve III. Bölgelerde yapılmış ve bitmiştir.
Yatırımların tamamlandığı teşvik belgelerine kaydedilmiştir.
Yatırımların türü entegrasyondur. Yatırım teşvik belgesi için 2010 yılında müracaat edilmiş ve 31.12.2010 tarihine kadar yatırımın %10 u tamamlanarak bölgesel teşvik unsurlarından yararlanması uygun görülmüş ve teşvik belgesine kaydedilmiştir.
Birinci (I) bölgede yapılan sabit yatırım tutarı 10.000.000 (onmilyon) TL.dır. Yatırıma katkı oranı %20 Vergi indirim oranı ise %50 dir.
Üçüncü (III) bölgede yapılan sabit yatırım tutarı ise 4.000.000 (dörtmilyon) TL.dır. Yatırıma katkı oranı %40 Vergi indirim oranı %80 dir.
Kurumun 5520 sayılı kanunun 32/A-4 maddesine göre tesbit edilmiş bulunan sabit kıymet tutarı 60.000.000 (altmış milyon) TL.dır.
Son olarak kurumun geçici vergi dönemi sonundaki karı ise 3.000.000 (üçmilyon) liradır.
1. I.Bölgedeki yatırımla ilgili vergi indirimi, katkı oranı hesaplamaları:
30.09.2011 tarihindeki kar = 3.000.000 TL.
Yapılan sabit yatırım = 10.000.000 TL.
Yatırıma katkı oranı = %20 X 10.000.000 = 2.000.000 TL.
30.09.2011 tarihindeki sabit kıymet toplamı = 60.000.000 TL.
İndirimli orana tabi matrah hesabı=
KarX(Yapılan sabit yatırım/Toplam sabit kıymet)
= 3.000.000 X(10.000.000/60.000000)= 500.000 TL.
a.İndirimli orana tabi matrah = 500.000 TL. olacaktır.
Normal olarak hesaplanması gereken kurumlar vergisi veya geçici vergi %20 olmasına rağmen, indirimli oranda teşvik %50 olduğu için vergi oranının %50 si indirilecektir.
İndirimli oranda vergi hesabı %20 X%50 = %10 olacaktır. (Veya indirilen vergi, bu hesap tesadüfen özel bir durum olmuştur.)
b.İndirimli oranda kurumlar vergisi ise 500.000 X %10 = 50.000 TL. olacaktır.
Tesadüf ki burada faydalanılan yatırıma katkı tutarı da 50.000 TL. olmaktadır.
Sonraki döneme devreden yatırıma katkı tutarı hesabı=
Hesaplanan yatırıma katkı tutarı – Faydalanılan yatırıma katkı tutarı = 2.000.000 – 50.000 = 1.950.000 TL. olacaktır.
C.sonraki döneme devreden yatırıma katkı tutarı = 1.950.000 TL. olacaktır.
2. III.Bölgedeki yatırımla ilgili vergi indirimi, katkı oranı hesaplamaları:
30.09.2011 tarihindeki kar = 3.000.000 TL.
Yapılan sabit yatırım = 4.000.000 TL.
Yatırıma katkı oranı = %40 X 4.000.000 = 1,600.000 TL.
30.09.2011 tarihindeki sabit kıymet toplamı = 60.000.000 TL.
İndirimli orana tabi matrah hesabı=
KarX(Yapılan sabit yatırım/Toplam sabit kıymet)
= 3.000.000 X(4.000.000/60.000000)= 200.000 TL.
a.İndirimli orana tabi matrah = 200.000 TL. olacaktır.
Normal olarak hesaplanması gereken kurumlar vergisi veya geçici vergi %20 olmasına rağmen, indirimli oranda teşvik %80 olduğu için
İndirilecek kurumlar vergisi oranı %20 X %80 = %16 olacaktır.
Faydalanılan yatırıma katkı tutarı= %16x 200.000 = 32.000 TL. olarak hesaplanır.
Öyle ise ödenecek kurumlar vergisi oranı %20 - %16 = %4 olacaktır.
İndirimli oranda vergi hesabına esas kurumlar vergisi oranı %4 olacaktır.
b.İndirimli oranda kurumlar vergisi ise 200.000 X %4 = 8.000 TL. olacaktır.
Sonraki döneme devreden yatırıma katkı tutarı hesabı=
Hesaplanan yatırıma katkı tutarı – Faydalanılan yatırıma katkı tutarı = 1.600.000 – 32.000 = 1.568.000 TL. olacaktır.
C.sonraki döneme devreden yatırıma katkı tutarı = 1.568.000 TL. olacaktır.
3. Ödenecek normal kurumlar vergisi matrahı ve hesabı:
Yukarıdaki indirimli kurumlar vergisi hesaplamalarından sonra kalan kar payı üzerinden ise normal oranlı yani %20 kurumlar vergisi veya geçici vergi ödenecektir.
Dönem karı = 3.000.000 TL.
!.bölge yatırımları ile ilgili indirimli orandaki matrah tutarı : 500.000 TL.
III. bölge yatırımları ile ilgili indirimli orandaki matrah tutarı: 200.000 TL.
Kalan normal oranlı matrah tutarı : 3.000.000 – 500.000 – 200.000 = 2.200.000 TL.
Normal kurumlar vergisi oranı %20
Normal kurumlar vergisi = 2.200.000 X %20 = 440.000 TL.
Sonuç : Kurumun bu geçici vergi dönemindeki toplam kurumlar vergisi tutarı ne olacaktır?
I. bölge kurumlar vergisi tutarı = 50.000 TL.
III. bölge kurumlar vergisi tutarı = 8.000 TL.
Normal kurumlar vergisi tutarı = 440.000 TL.
Toplam ödenecek kurumlar vergisi tutarı = 498.000 TL.
Eğer hiç indirimli ve yatırıma katkı paylı hesaplama olmasa idi kurum
3.000.000 TL. kar üzerinden %20 tutarında 600.000 TL. kurumlar vergisi ödeyecekti.
Oysa 498.000 TL. toplam kurumlar vergisi ödemiş olduğu için =
Kurumun eksik ödemiş olduğu vergi 600.000 – 498.000 = 102.000 TL. olmuştur.
Ayrıca kurumun sonraki dönemlere devreden birinci bölgeden 1.950.000 TL. ve III. Bölgeden ise 1.568.000 TL. olmak üzere toplam 3.518.000 TL. tutarında da indirimli kurumlar vergisi matrahı bulunacaktır.
Hesaplamalar bu şekilde yapılıp beyannameler doldurulduktan sonra, yapılan hesaplamalar kayıtlara geçirilecek ve hesaplanan vergiler de ödenecektir.
CEVDET AKÇAKOCA
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR
