Bursa, 28.Temmuz.2015
TTK. NA GÖRE ANONİM ŞİRKETİN KENDİ HİSSESİNİ SATIN ALMASI
Anonim şirketin kendi hissesini satın alması 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile getirilmiş bir yenilik olduğu için yazımızda konuyu TTK. Açısından, TMS. Açısından ve muhasebeleştirme açısından inceleyeceğiz. İlk yazımız TTK. Açısındandır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu bir Anonim Şirketin kendi hisselerini satın alması konusunu 379-389 maddelerinde incelemiştir.
TTK.nun 379. Uncu maddesi bu düzenlemeyi aşağıdaki şekilde yapmıştır.
MADDE 379-(1) Bir şirket kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşan veya bir işlem sonunda aşacak olan miktarda, ivazlı olarak iktisap ve rehin olarak kabul edemez. Bu hüküm, bir üçüncü kişinin kendi adına, ancak şirket hesabına iktisap ya da rehin olarak kabul ettiği paylar için de geçerlidir.
(2)Payların birinci fıkra hükmüne göre iktisap veya rehin olarak kabul edilebilmesi için, genel kurulun yönetim kurulunu yetkilendirmesi şarttır. En çok beş yıl için geçerli olacak bu yetkide, iktisap veya rehin olarak kabul edilecek payların itibari değer sayıları belirtilerek toplam itibari değerleriyle söz konusu edilecek paylara ödenebilecek bedelin alt ve üst sınırı gösterilir. Her izin talebinde yönetim kurulu kanuni şartların gerçekleştiğini belirtir.
(3)Birinci ve ikinci fıkralardaki şartlara ek olarak, iktisap edilecek payların bedelleri düşüldükten sonra, kalan şirket net aktifi, en az esas veya çıkarılmış sermaye ile kanun ve esas sözleşme uyarınca dağıtılmasına izin verilmeyen yedek akçelerin toplamı kadar olmalıdır.
(4)Yukarıdaki hükümler uyarınca, sadece, bedellerinin tümü ödenmiş bulunan paylar iktisap edilebilir.
(5)Yukarıdaki fıkralarda yer alan hükümler, ana şirketin paylarının yavru şirket tarafından iktisabı halinde de uygulanır. Pay senetleri borsada işlem gören şirketler hakkında, Sermaye Piyasası Kurulu şeffaflık ilkeleri ile fiyata ilişkin kurallar yönünden gerekli düzenlemeleri yapar.
Genel olarak şirketin kendi hissesini satın alması yasak ise de 6102 sayılı TTK. Na göre bir anonim şirketin esas veya çıkarılmış sermayesinin % 10’unu aşmamak şartıyla kendi hisselerini iktisap edebilmesine imkân tanınmıştır.
Şirketin kendi paylarını elde etme veya satınalma yasağı, TTK. 379 ile getirilmiş olup şirketin malvarlığının korunması amacını gütmektedir. Şirketin kendi paylarını satınalmasında aşağıdaki sakıncalar olabilir.
• Şirkete koyulan sermayenin geri alınması yasağına aykırılık,
• Ortaklara ait olması gereken sermayenin kaybı,
• Hissenin değer yitirmesi riskinin ortaklık tarafından üstlenilmesi,
• Ortaklık gelirlerinin ortaklık amacı dışında kullanılması,
• Şirketin likidite kaybına uğraması,
• Alacaklıların teminatının azaltılması şeklinde sayılabilir.
Şirketin kendi paylarını satınalma yasağına ilişkin düzenlemenin hemen ardından, TTK. 380. maddesinde, şirket paylarını iktisap etmesi amacıyla şirketin üçüncü kişilere; avans, ödünç veya teminat vermesi de yasaklanmıştır. Ancak bu uygulamanın istisnaları da düzenlenmiştir.
Şirket aşağıdaki hallerde kendi paylarını satın alabilir.
a) Sermayenin azaltılması nedeniyle yapılıyorsa,
b) Miras) gereği ise,
c) Bir kanuni satın alma yükümünden doğuyorsa,
d) Bedellerinin tümünün ödenmiş olması şartı ile icra yolu ile şirket alacağının tahsili içinse,
e) Şirket, bir menkul kıymet şirketi ise
Yeni TTK. Nun kendi paylarını satınalma ile ilgili esaslarını şöyle özetleyebiliriz.
• TTK 379. maddeye göre şirket, esas veya çıkarılmış sermayesinin ancak %10’una kadar olan kısmını iktisap edebilmektedir.
• 379. maddesinin 3. fıkrasında “iktisap edilecek payların bedelleri düşüldükten sonra kalan şirket net aktifi, en az esas veya çıkarılmış sermaye ile kanun ve esas sözleşme uyarınca dağıtılmasına izin verilmeyen yedek akçelerin toplamı kadar olmalıdır” denilmektedir.
• TTK’nun 380. maddesinde şirketin, paylarını iktisap etmek amacıyla üçüncü kişilere avans, ödünç veya teminat vermesi yasaklanmış ve kanuna karşı hileyi önleyecek hükümler konmuştur.
• TTK’nun 381. maddesinde “ bir şirket yakın ve ciddi bir kayıptan kaçınmak için gerekli olduğu takdirde kendi paylarını genel kurul kararı olmadan da iktisap edebilir” denilmektedir.
· TTK. 382 inci maddesi istisnaları düzenlemiştir.
· TTk. 383 üncü madde ivazsız iktisap durumlarını açıklamıştır.
· TTK. 384 üncü maddesi bu hisselerin elden çıkarılmasının üç yıl içinde olacağını ve istisnasını düzenlemiştir.
· TTK. 385 inci maddesi 379-381 maddelere aykırı şekilde iktisap edilen veya rehin alınan hisselerin en geç altı ay içinde elden çıkarılacağını belirtmektedir.
· TTK. 386. Incı madde ise bu paylar nedeniyle sermayenin azaltılması konusunu düzenlemiştir.
· TTK. 388 inci madde şirketin kendi paylarını taahhüt edemeyeceği hükmünü getirmiştir.
· TTK. 520 inci maddesi ise yukarıda belirttiğimiz payların karşılığı için kesinlikle yedek akçe ayrılacağını emretmektedir.
Cevdet Akçakoca
YMM-BD
