Bursa; 09.02.2016
TTK 519. Madde 2. Tertip Yedek Akçelere sınır getirilmelidir
Başlığı görüp yazıyı okuyanlar herhalde epey ama epey şaşıracaklardır. Nereden çıktı bu istek? Böyle bir istekte bulunmak yanlış mı? Şirketler, para ihtiyacı içinde, gerek yatırım ve gerekse işletme sermayesi için bankaların kapısında kuyrukta iken böyle bir istekte bulunmak ne kadar doğrudur? Vs.vs.
Ama unutmayalım ki, Türkiye büyüyor, Türk firmalarından bazıları dev dünya firmaları oluyor ve dünyaya açılıyor. Finansal yapıları dünyadaki bir çok firmadan daha iyi olan firmalarımız vardır. Bunlar çoğalmaktadır. Yeni bile olsa Türk Ticaret Kanununun ticaret alemine giydirdiği gömlek dar gelmektedir. Gömleğin dar olduğu hükümlerden birisi de 2. Tertip Yedek Akçedir. Yeni Ticaret Kanununa göre şirketler kar dağıtabilmek için TTK. 519 ve 523. maddelerindeki esasları göz önüne almak ve ona göre kar dağıtmak zorundadır.
Şimdi bu iki maddeyi yazımıza alalım.
1. Genel kanuni yedek akçe
MADDE 519- (1) Yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır.
(2) Birinci fıkradaki sınıra ulaşıldıktan sonra da;
a) Yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıkları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı,
b) Iskat sebebiyle iptal edilen pay senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşülmesinden sonra kalan kısmı,
c) Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel kanuni yedek akçeye eklenir.
(3) Genel kanuni yedek akçe sermayenin veya çıkarılmış sermayenin yarısını aşmadığı takdirde, sadece zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye veya işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması için kullanılabilir.
(4) İkinci fıkranın (c) bendi ve üçüncü fıkra hükümleri, başlıca amacı başka işletmelere katılmaktan ibaret olan holding şirketler hakkında uygulanmaz.
(5) Özel kanunlara tabi olan anonim şirketlerin yedek akçelerine ilişkin hükümler saklıdır.
III - Kâr payı ile yedek akçeler arasında ilgi
MADDE 523- (1) Kanuni ve esas sözleşmede öngörülen isteğe bağlı yedek akçeler ayrılmadıkça pay sahiplerine dağıtılacak kâr payı belirlenemez.
(2) Genel kurul;
a) Aktiflerin yeniden sağlanabilmesi için gerekliyse,
b) Bütün pay sahiplerinin menfaatleri dikkate alındığında, şirketin sürekli gelişimi ve olabildiğince kararlı kâr payı dağıtımı yönünden haklı görülüyorsa, Kanunda ve esas sözleşmede öngörülenlerden başka yedek akçe ayrılmasına da karar verebilir.
(3) Esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul, şirketin işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım örgütleri kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya diğer yardım ve hayır amaçlarına hizmet etmek üzere, bilanço kârından yedek akçe ayırabilir.Her iki madde de şirketlerin kar payı dağıtabilmesi için gerek birinci tertip ve gerekse ikinci tertip yedek akçe ayırmasını esas almıştır. Diğer özel yedek akçeleri saymıyoruz. 519.cu maddede görüldüğü gibi genel kanuni yedek akçe veya ı. Tertip yedek akçe yıllık karın yüzde 5i oranında ayrılır ve ödenmiş sermayeninyüzde 20sine ulaşınca bir daha ayrılmaz. Bir de ikinci tertip genel kanuni yedek akçe vardır. Bu yedek akçenin ayrılabilmesi için pay sahiplerine önce yüzde 5 oranında kar dağıtılması şartı getirilmiştir. Bu takdir edilecek bir davranıştır. Takdir edilecek bir düzenlemedir. Böylece ortakların kardan hiç olmazsa yüzde 5 kar payı alması garanti altına alınmıştır. Eski yasadaki ibare kesinleştirilerek ortakların lehine düzenleme yapılmıştır. Bundan sonra yani yüzde 5 kar payı ödendikten sonra, ancak ikinci bir kar payı ödenebileceği kesin hüküm altına alınmıştır. İşte burada da kanun koyucu eski yasada olduğu gibi şirketin sermaye yapısının kuvvetlendirilmesi için dağıtılacak karin yüzde 10u kadar bir kısmının ikinci tertip genel kanuni yedek akçe olarak ayrılmasını zorunlu kaydıyla hüküm altına almıştır. Birinci tertip kanuni yedek akçede ödenmiş sermayenin yüzde 20sine ulaşıncaya kadar ayrılacağına dair bir sınır vardır. Oysa ikinci tertip yedek akçede böyle bir sınır yoktur. Şirket, kar dağıttığı müddetçe sonsuza kadar, dağıtılan karın yüzde 10unu ikinci tertip yedek akçe olarak ayıracaktır. Bu ikinci tertip yedek akçe çıkarılmış sermayenin yarısın aşmadıkça kullanılamayacaktır. Yarısını aşmadıkça ancak zararların kapatılması, işin devamı, işsizliğin önlenmesi için kullanılabilir. Bu yedek akçelerin daha sonra nereye kullanılacağı konusunda kanunda ve şerhlerde bir açıklama yoktur. Dağıtılıp dağıtılmayacağı konusunda da bir açıklama göremedik. Bana göre, biriken bu ikinci tertip yedek akçe için de bir üst sınır getirilmelidir. Mesela: İkinci tertip kanuni yedek akçe şirketin çıkarılmış sermayesinin yüzde 50sine varıncaya kadar ayrılır. Daha sonra ayrılmaz şeklinde bir madde olmalıdır. Yahut maddeye bir ilave olmalıdır. ksi takdirde, özellikle firma karlı bir firma ise ve sermayesi yeterli ise ayrılacak ikinci tertip yedek akçe, gerek firmaya ve gerekse pay sahiplerine ait atıl ve yeterince verimli kullanılmayan bir kıymet olarak kalacaktır.
Sonuç Olarak: İkinci tertip kanuni yedek akçe ayrılması çıkarılmış veya ödenmiş sermayenin yüzde 50si kadar ayrılmalıdır. Bu konuda yüzde 50lik bir sınır getirilmelidir.
Yeminli Mali Müşavir
Cevdet Akçakoca
